Jak napisać dobre streszczenie?

Streszczenia są przydatne w pracach naukowych, popularnonaukowych czy tekstach literackich. Krótkie formy wypowiedzi potrafią dać w kość, ponieważ nie jest łatwo w tak krótkim tekście odzwierciedlić wszystkich najważniejszych informacji. Na szczęście jest kilka trików, które pomogą napisać dobre streszczenie.

Schemat streszczenia 

 

Zacznijmy od schematu streszczenia:

{TEMAT, REMAT

+

(AUTOR, ODBIORCA, OPERACJE, METODA, MATERIAŁ, ZAŁOŻENIE, INTENCJE, IDEA)}

Niezbędne elementy streszczenia

 

Wyróżniamy dwa niezbędne elementy w tworzeniu tego typu wypowiedzi. Jest to temat i remat.

Temat – to, o czym jest mowa w tekście.

Pytania pozwalające określić temat tekstu:

– O czym się mówi w tekście?

– Czego dotyczy tekst?

– Jaka jest główna myśl/problem tekstu?

Remat (gr. rhema: orzekanie) – to, co się na dany temat mówi.

Pytania pozwalające odtworzyć i zreferować remat tekstu:

– Co na temat problemu zostało powiedziane w tekście?

– Co autor tekstu mówi w nim o głównym temacie/problemie?

 

Fakultatywne elementy streszczenia

Wyróżniamy osiem elementów fakultatywnych tego typu wypowiedzi. Jest to:

– Kto napisał tekst? Nadawca/autor

– Do jakiego odbiorcy tekst jest adresowany? Odbiorca/adresat

– Co robi (jakie operacje wykonuje) autor w płaszczyźnie: badawczej, poznawczej, logicznej, językowo-informacyjnej, kompozycyjnej? Operacje

– Na jakiej podstawie materiałowej, empirycznej opiera autor swoje stwierdzenia? Materiał

– Na jakich założeniach (teoretycznych) opiera autor swoje stwierdzenia? Założenia

– Jakimi metodami posługuje się autor w dochodzeniu do stwierdzeń? Metoda

– Z jaką intencją (celem) wypowiada się autor? Intencje

– Jaka jest ogólna idea (koncepcja, myśl przewodnia) tekstu? Idea

Postaraj się odpowiedzieć na te pytania, a napiszesz dobre streszczenie.

 

Błędne streszczenie to takie, które:

• zawiera informacje inne niż zawarte w temacie lub remacie,
• zawiera: dialogi, fragmenty tekstu, opinie czytającego tekst, polemikę czytającego z jakimś stwierdzeniem z tekstu,
• ma więcej niż jedną stronę (prawidłowe streszczenie ma około 200 słów – pół stronicy).

 

Bibliografia:
J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, Tekstologia, Warszawa, 2011.

Partykuła. Emocje w słowach

Umiejętność właściwego posługiwania się językiem ułatwia komunikację z ludźmi, a także usprawnia pracę nad książką czy innymi formami związanymi z tekstem. Dlatego też dzisiaj o rodzajach partykuł oraz spornej kwestii partykuły nie, która jest niesłychanie ważną częścią naszego języka. Gotowi?

Definicja

Partykuła to niesamodzielna i nieodmienna część mowy, nadająca wyrazom lub całemu zdaniu swoisty odcień znaczeniowy. Wystarczy dodać do wypowiedzi partykułę np. no, niech, by, nawet, właśnie i niekiedy wszystko nabiera innego znaczenia. Z pewnością sami bardzo często doświadczacie. Ale należy pamiętać, iż partykuły nadają wypowiedziom różny sens. Jej użycie w zdaniu pozwala na bardziej emocjonalne nacechowanie komunikatu, a to niezwykle ważna funkcja języka.

Partykuła: rodzaje

W gramatyce języka polskiego znajdziemy 11 rodzajów partykuł. Niektóre z nich mogą być dużym zaskoczeniem. Oto rodzaje partykuł:

• akcentująca: się (pisze się),
• mnożna: razy (dwa razy),
• ograniczająca: tylko (uczył się przyrody tylko dwa lata),
• przecząca: ani, nie (ani mi się śni!),
• przypuszczająca: by, chyba (chyba by tego nie chciał),
• pytająca: czy, li (Czy muszę to zanieść? Znaszli ten tekst?),
• rozkazująca: niech, niechaj (Niech Pani wejdzie! Niechaj nikt nie zaczyna beze mnie!),
• twierdząca: tak (właśnie tak),
• wątpiąca: bodajże (było to bodajże w sobotę),
• wzmacniająca: -no, -ż, -że, -żeż (Chodź no! Gdzież on jest? Mówże ciszej! Ożeż ty orzeszku ;),
• życząca: oby (Oby tak było!).

Na szczęście na co dzień nie musimy rozróżniać partykuł. Są tak ważne i potrzebne w języku, że uczymy się ich jako małe dzieci. Stąd po prostu wiemy, jak ich używać.

Pisownia partykuły nie

Często mamy dylemat: zapisać to łącznie czy rozdzielnie? W słownikach ortograficznych możemy znaleźć odpowiedź na wiele pytań dotyczących pisowni, ale na dłuższą metę może się to stać uciążliwe. Wystarczy telefon z dostępem do internetu, by mieć dostęp do ogromnej bazy informacji. Internet jest wspaniałym wynalazkiem, ale zawsze sprawdzajcie, czy źródło jest wiarygodne 🙂 To lecimy:

Pisownia łączna partykuły nie:

– z rzeczownikami: nieufność, niepokój, nieszczerość, niewiara, ale Nie wiara, ale praca pozwoli ci osiągnąć sukces; Nie pies, lecz kot wypił mleko;

– z przymiotnikami w stopniu równym: niemiły, nieładny, nieciekawy, niedobry, ale Nie dobry, lecz genialny pomysł;

– z przysłówkami (pochodzącymi od przymiotników): niemiło, niedobrze, niedrogo, nieładnie, ale Kasia ubrała się dziś nie ładnie, lecz wręcz groteskowo;

Pisownia rozdzielna partykuły nie:

– przed czasownikami: nie dopisała, nie odwzajemniła, nie napisał, nie zrobił, ale wyjątek stanowią czasowniki utworzone od rzeczowników z przedrostkowym nie, np. niepokoić: Nie będę cię już dzisiaj niepokoić;

– przed rzeczownikami: nie chłopak, nie samochód, nie nienawiść, nie wiatr;

– przed liczebnikami: nie jeden, nie drugi, nie wszyscy, nie czworo, ale niejeden w znaczeniu wielu: Niejeden z nas tam był;

– przed zaimkami: nie wy, nie nasze, nie ten, nie swój, ale nieswój = niezdrów, skrępowany, spięty: Otoczony fotoreporterami, tłumem fanów debiutujący aktor czuł się nieswój w nowej roli życiowej;

– przed partykułami: byle, lada, np. Na otwarcie galerii zaprosiliśmy nie byle kogo, Dzięki przypadkowi udało mu się zdobyć nie lada prezent;

– przed przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników: nie bardzo, nie wszędzie, nie dosyć, nie zaraz, ale niebawem, nieraz ( = często), niezbyt;

– przed przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym: nie lepsza, nie gorsza, nie najgorsza, nie najlepszy, nie najgorszy, ale niegrzeczny – najniegrzeczniejszy, niegrzecznie – najniegrzeczniej.

No i dotarliśmy do brzegu. Teraz już wiecie, dlaczego partykuła jest tak istotna w języku polskim. Jest niezbędna w codziennej komunikacji, głównie dlatego, iż dzięki niej wyrażamy emocje, a to jest w naszym życiu najważniejsze 😉

 

źródło: Nowak, A. Wójtowicz (red.), E-edytorstwo: edytorstwo w świecie nowych mediów, Lublin, 2013.

Najczęściej popełniane błędy językowe

Błąd językowy jest to nieświadome naruszenie zasad języka. Innymi słowy, to odstępstwo od normy, które może zaburzyć komunikację. Doskonale wiemy, że nawet najlepszym zdarzają się czasem pomyłki. Jak ich unikać? Oto najczęściej popełniane błędy językowe.

Pleonazmy

Potocznie mówiąc, pleonazm jest to „masło maślane”. Naukowo zaś to jeden z błędów logiczno-językowych, zatem wyrażenie, w którym jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części, tzw. treści nadmiarowe. Pleonazmy czasem zawierają wyrazy pokrewne czy wyrazy obce, których twórca wypowiedzi nie rozumie lub powielone dodatkowym słowem znaczenia wynikające z formy leksykalnej lub gramatycznej (np. poprzez dodawanie przysłówka „bardziej” do form stopnia wyższego przymiotników).

Przykłady najpopularniejszych pleonazmów:

– cofać do tyłu,

– spadać w dół,

– okres czasu,

– fakt autentyczny,

– kopnąć nogą.

Liczebniki

Liczebniki często sprawiają nam kłopoty, ponieważ nie wiemy w jakiej formie ich użyć i jak mamy je zapisać. Jednak istnieją pewne zasady:

– zapis: liczebniki główne, zbiorowe, ułamkowe i porządkowe można zapisać literami, jak i cyframi (za pomocą cyfr arabskich), bez kropki; liczebniki mnożne i wielorakie – tylko literami. Nie dodajemy przy tym żadnych końcówek dla oznaczenia formy lub przypadka, w których dany liczebnik występuje: 8 książek, 3 ½ dnia,

– po liczebnikach zapisanych cyframi arabskimi stawiamy kropkę, po liczebnikach zapisanych cyframi rzymskimi – nie stawiamy;

– zazwyczaj opuszczamy kropkę przy oznaczaniu kolejnych tomów czy stron: seria III, tom 6, strona 86;

– zazwyczaj opuszczamy kropkę w zapisach dat, gdy liczebnik porządkowy jest obok miesiąca zapisanego literami: 17 kwietnia 2018 r.;

– gdy zapisujemy datę używając jedynie cyfr arabskich, musimy postawić po każdej liczbie kropkę: 21.4.2010 r.; gdy łączymy cyfry arabskie z rzymskimi możemy postawić kropkę, ale nie musimy: 13. II. 1998 r./13 II 1998 r.

Przykłady najpopularniejszych błędów związanych z liczebnikami:

• dwutysięczny piętnasty (2015), powinniśmy mówić: dwa tysiące piętnasty (jest to mylone, ponieważ rok 2000 wymawiamy jako dwutysięczny);
• dziś obchodzę swoje 23-cie urodziny, powinniśmy napisać: 23 urodziny (dodanie końcówki to błąd),
• bitwa rozpoczęła się w latach XX-tych VII wieku, powinniśmy napisać: w latach 20. VII wieku (tak jak wyżej, dodanie końcówki to błąd), zapisujemy cyframi arabskimi);
• 6-toklasista, powinniśmy napisać: 6-klasista;
• dwu i pół letni, powinniśmy napisać: dwuipółletni.

Związki frazeologiczne

Związek frazeologiczny (frazeologizm) to utrwalone w użyciu z ustalonym znaczeniem połączenie dwóch lub więcej wyrazów. Jak wiadomo związków frazeologicznych nie należy tłumaczyć „słowo w słowo”.

Błędy frazeologiczne są błędami na poziomie utartych połączeń wyrazowych. Wynikają z nieznajomości funkcjonującego związku i najczęściej dotyczą:

– modyfikacji postaci frazeologizmu, np.: chodzić jak szwedzki zegarek (poprawnie: chodzić jak szwajcarski zegarek);

– kontaminacji, czyli pomieszania związków wyrazowych, np.: w każdym bądź razie — połączenie w każdym razie z bądź co bądź;

– zastosowania związku wyrazowego w złym znaczeniu, np.: ten to ma fach w ręku i dwie lewe ręce do pracy! (mieć fach w ręku oznacza dobrze znać jakiś zawód, zaś mieć dwie lewe ręce to być niezdarnym, nie mieć zdolności);

– niepoprawnej odmiany gramatycznej, przywiązywać wagę do czegoś (poprawnie: przywiązywać uwagę);

– rozszerzenia frazeologizmów, np.: postawić przysłowiową kropkę nad i (poprawnie: postawić kropkę nad i);

– pominięcia jednego członu wyrażenia, np.: wylać kubeł wody na głowę (poprawnie: wylać kubeł zimnej wody na głowę).

I jak? Kto z Was używa języka bezbłędnie? 😉

źródło:

A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, Warszawa, 2005.

L. Drabik, E. Sobol, Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa, 2004.

Z kim pracować, czyli kto się czym zajmuje w wydawnictwie

Wydawca – ten, który wydaje lub wydawnictwo, w którym edytor publikuje.

Edytor –  to osoba, która opracowuje publikację, biorąc za nią odpowiedzialność zarówno w kwestiach poprawnościowych, jak i dopełnienia woli autorskiej. Specjaliści podkreślają, iż u podstaw tego zawodu jest działanie. Edytorstwo bowiem to praktycznie zastosowanie wiedzy filologicznej, ale także świetne narzędzie opracowania źródeł i faktów historycznych. Edytor działa wedle ściśle ustalonych zasad (niech was nie zmyli fakt, iż jest humanistą. W tej dziedzinie jest wyjątkowo mało miejsca na interpretację). Osoba zajmująca stanowisko edytora winna dążyć do ustalenia faktów, pomóc stworzyć autorowi (jeśli żyje) wiarogodne źródło informacji. Dlatego też najważniejszym jej zadaniem jest ustalenie tekstu kanonicznego (na podstawie istniejących kilku jego wariantów) wolnego od błędów.

W związku z tym, że praca edytora jest niezwykle odpowiedzialna, a grono odbiorców zróżnicowane, wprowadzono typy edycji.

Edycja (A) to wydanie naukowe. Zdaje się najbardziej wymagające, bowiem jest to przygotowanie i opracowanie źródła historycznego. Edytor musi uwzględnić wszystkie istniejące i dostępne mu warianty tekstu, nad którym pracuje, a wszelkie różnice między nimi odnotować. Wydanie tego typu ma służyć przede wszystkim badaniom naukowym. Obligatoryjne więc jest zamieszczenie w nim objaśnień filologicznych, a także komentarzy dotyczących języka, tak by kontekst historycznoliteracki stał się możliwie jasny i zrozumiały. Nie można w tym wypadku zapomnieć także o zamieszczeniu aparatu krytycznego, czyli wszystkich tekstów pochodzących od edytora, wchodzących w skład publikacji, tj. komentarza merytorycznego (przypisy) i edytorskiego (zestawienie wariantów testu wraz z uwagami odedytorskimi).

Edycja (B) to wydanie popularnonaukowe. Przygotowywane  z myślą o celach dydaktycznych, zatem zwykle obok ustalonego tekstu kanonicznego (tu już bez podawania wariantów) najczęściej znajdziemy komentarz historycznoliteracki lub/i propozycję interpretacji, a także rozbudowane przypisy uwzględniające kwestie językowe. Wszystkie te elementy służą przybliżeniu jakiegoś zagadnienia odbiorcy, który nie jest specjalistą.

Seria Biblioteka Narodowa to jeden z najpopularniejszych przykładów edycji typu „B”. Źródło: Wikimedia Commons.

Przykład prozatorskiego wydania typu „B” zawierającego wstęp z uwagami edytorskimi. Źródło: Polona.pl

Edycja (C) to wydanie popularne. Przeznaczone jest do szerokiego grona odbiorców, zwykle sprowadza się do opublikowania tekstu autorskiego. W tej odmianie wydania, zwanej szkolną, nie podaje się informacji historycznoliterackich, sugestii interpretacyjnych czy komentarzy. Edytor w tym wypadku ogranicza się jedynie do przypisów rzeczowych.

Edytor to także program komputerowy do edycji tekstu.

Redaktor – do jego obowiązków należy oczyszczenie tekstu z błędów i usterek, a także czuwanie nad logicznością wywodu. Coraz częściej redaktorzy wykonują część prac, które dawniej wykonywali redaktorzy językowi czy techniczni. Stąd też nikogo już nie dziwi fakt, że podczas pracy redaktor sugeruje pewne rozwiązania graficzne czy typograficzne. Zatem współcześnie redaktor weryfikuje tekst pod względem językowym, merytorycznym i technicznym. Dokonuje przy tym adiustacji tekstu (czyli doprowadza tekst do postaci godnej druku).

Obowiązkowo należy zaznaczyć wszystkie wprowadzone zmiany w tekście po to, by autor mógł odnieść się do nich lub odpowiedzieć na wątpliwości redaktora.

Korektor – jego zadanie sprowadza się do poprawienia błędów. Podstawowym narzędziem pracy korektora są znaki korektorskie, które służą do sprawnej komunikacji między osobami zaangażowanymi w przygotowanie danej pozycji. Alternatywą dla znaków korektorskich (możemy ich używać jedynie pracując na wydrukach) jest chociażby praca nad tekstem w pogranie Microsoft Word przy wykorzystaniu trybu „śledzenia zmian” i „recenzji”, dzięki której możemy komentować poszczególne partie tekstu.

Najlepszym sposobem wykonywania korekty jest uważna lektura tekstu na wydruku. Źródło: Pixabay.pl

Grafik DTP – osoba wykonująca elektroniczne przygotowanie książki do druku, tak zwany skład techniczny.

 

Źródła: Ł. Garbal, Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie, Warszawa 2011.

A. Wolański, Edycja tekstów. Praktyczny poradnik: książka, prasa, www, Warszawa 2008.

Wstęp – zaproszenie do zespolenia intelektualnego

Już starożytni zwracali uwagę na to, jak dużą rolę odgrywa wstęp. Cycero zalecał, by był opracowany z niezmierną starannością, bowiem opinię na temat autora i jego dzieła formułuje się właśnie na podstawie wstępu.

Żeby działało – kilka słów o tworzeniu tekstu, czyli przepis na skuteczność

Często słyszy się, że samo pisanie tekstu nie było takie straszne, najtrudniej zacząć, a potem już jakoś idzie. Komu ten temat jest bliski? No właśnie. Może warto zatem zastanowić się dlaczego początki są takie trudne i co zrobić, aby finalnie tekst był dosmakowany.

Przecinkowe abecadło

Dlaczego tak bardzo, cholera jasna, uwielbiamy przecinki? Pewnie dlatego, że zasad dotyczących ich poprawnego zastosowania jest bardzo dużo. Mimo to trzeba się z nimi zmierzyć. Oto małe kompendium.